Terug in de IJstijd – De Zimov Hypothese.

Dit artikel verscheen op 5 januari 2022 in nr. 1 van De Groene Amsterdammer.

Een oude man met een witte baret op staat in de grond te hakken en wrikt een brok ijs naar boven. Muggen zoemen gekmakend rond zijn hoofd. Hij houdt het stuk ijs tussen twee vingers in de lucht en bekijkt de glinstering. ‘Het grootste gevaar voor het klimaat’, zegt Sergej Zimov, ‘is het ontdooien van de permafrost.’

Met zijn zoon Nikita struint hij de smeltende kust van Siberië af. Het druipt aan alle kanten, ze zakken weg in de modder en laden hun armen vol met bizon- en mammoetbotten, die naar het oppervlak komen drijven. Als ze hun vondsten op een grote hoop gooien zijn ze weinig onder de indruk. ‘Een mammoetkaak met tanden, daar hebben we al vijf van’, mompelt Nikita.

Met deze onheilspellende taferelen begint de documentaire Terug in de IJstijd: De Zimov-hypothese (2021) van de maker Denis Sneguirev. Centraal staat het levensproject van Zimov – die eruitziet als een mengeling van Tolstoj en Darwin – en zijn zwijgzame zoon Nikita: het Pleistoceen Park in Noord-Jakoetië, aan de rivier Kolyma, mocht dat de lezer verder helpen. In het park willen ze het ecosysteem uit de ijstijd herstellen, om de aarde voor verdere klimaatcatastrofes te behoeden. Er zit een wetenschappelijk idee achter. Om het ontdooien van de permafrost tegen te gaan, moet de bodem ’s winters zo veel mogelijk kou kunnen opnemen. Het dikke pak sneeuw dat ’s winters het landschap bedekt, houdt juist warmte vast. De sneeuw moet dus weg, óf aangestampt worden. Zimovs oplossing: terug naar de ijstijd, toen rendieren, bizons, wisenten en mammoeten vredelievend de Russische steppes bewoonden, de sneeuw vertrappelden en zo met hun bestaan de permafrost nog meer lieten bevriezen.

Beelden van een dampende taiga en een ijzig winterlandschap wisselen zich af met wonderlijke scènes, waarin de Zimovs er alles aan doen om hun geïmporteerde bizons en rendieren in leven te houden. We zien ze in de weer met grafieken en computers, waarmee ze de methaan-uitstoot in kaart proberen te brengen, en bij de satelliet van hun meetstation. Op andere momenten ligt Sergej in het gras, steekt een sigaret op en filosofeert over vroegere mammoet-kuddes. Nikita legt in een zelf omgebouwde truck honderden kilometers over een bevroren rivier af om nieuwe paarden te kopen. Van de vorige kudde hebben niet alle dieren de Siberische kou overleefd.

Als kijker raak je er steeds meer van overtuigd dat je naar waanzinnige wetenschappers zit te kijken, die hun verbinding met de realiteit verloren hebben. Tot in de aftiteling beelden worden getoond van Nikita, die in perfect Engels de visitekaartjes van het Pleistoceen Park uitdeelt aan de onderzoekers van Harvard University, waar ze bezig zijn de eerste mammoet te klonen. Het verhaal is nog niet klaar. De tijd zal uitwijzen of de film nu een documentaire was, of een magisch realistisch sprookje in de Russische steppes.



Terug in de IJstijd: De Zimov-hypothese is tot 1 februari 2022 in het Duits, Frans en Engels te zien op Arte.tv. Momenteel is de film op Youtube beschikbaar.